Kalkhennep storten: lessen uit een hands-on workshop
Kalkhennep lijkt simpel – mixen storten stampen - tot de mixer vastloopt . In één middag leerden we meer dan uit tien whitepapers. Lees verder voor de belangrijkste lessen, rechtstreeks uit onze workshop bij Van Nature Duurzaam.
_edited.jpg)
Workshop Kalkhennep? Wat is het, waarom en hoe pas je het toe?
Begin dit jaar brachten we bij VnD (Van Nature Duurzaam) een nieuw Woonpioniers-project in met als hoofd ingrediënt kalkhennep. VnD greep dat aan om een samenwerking met Lennart Wildeboer te zoeken. Hij heeft een lange staat van dienst en is in de leer geweest bij de Nederlandse kalkhennep goeroe Rens Borgers van Ecobouw Salland.
Om samen ervaring op te doen besloot VnD samen met Lennart een workshop te organiseren. Doel: de eerste wanden van een kantoortje in de werkplaats storten én kleurmengsels testen voor het project. Filosofie: leren door te doen en “met materiaal spelen”.
Kalkhennep is een lichtgewicht biocomposiet van hennepscheven, een kalkgebonden binder en water; na verharden vormt het een solide, vochtregulerende isolerende massa rond houten constructieve frames. Het materiaal verhardt deels door hydratatie (hydraulische kalk/pozzolaan) en op lange termijn door carbonatatie, waarmee nog eens extra CO₂ wordt vastgelegd.
In detail werkt het zo; de hennep scheven (de houtachtige delen van de hennepplant) creëren een fijnmazige poreuze structuur die vocht kan bufferen en damp kan doorlaten, terwijl de kalkmatrix deeltjes fixeert en brand en schimmel tegengaat. Door de combinatie van prima isolatiewaarde (rd-waarde 4,5 bij 30cm kalkhennep, tegen 18cm houtvezelisolatie) en hoge warmtecapaciteit verschuift het warmtepiek door de wand, wat ‘s zomers “trage” koelte en ‘s winters stabiele binnentemperaturen geeft.
Vandaar dat het al veel gebruikt wordt als materiaal voor de isolatie van vakwerkhuizen in Duitsland en natuursteen woningen in Frankrijk. Maar om de pure esthetiek en aardsheid van het materiaal zichtbaar te maken is kalkhennep in het werk storten de voorkeurstechniek in deze workshop én in ons project.
De mixer liep vast en wat dat leerde over storten, verdichten, isolatie en vocht
Na dit stuk theorie doken we direct in het werk. Maar al snel bleek; er is te gretig kalk toegevoegd, en de molen sloeg vast: een kurkdroge brok tussen de schoepen. De eerste les is geleerd. Nu de brok loswerken, water erbij, en de kalk voortaan langzaam doseren.
Kalk is naast hennep namelijk een van de belangrijskte ingredienten van kalk – hennep. Er zijn verschillende soorten te kiezen; luchtkalk tegenover NHL-kalk: luchtkalk hardt bij CO₂-opname, heeft een lagere baktemperatuur (onder 950 °C), is energiezuiniger en dampopener. NHL-kalk is deels hydraulisch, droogt sneller en wordt harder, én kan daardoor meer regen hebben, maar is minder dampopen en vraagt meer energie. De keuze hangt af van droogtijd, vochtgedrag, CO₂-score en het detaillering- en beschermingsniveau dat je nodig hebt. Onze conclusie; bij voorkeur kiezen voor luchtkalk, en NHL-kalk waar nodig. Voordeel is dat luchtkalk met verschillende gradaties NHL-kalk kan worden gecombineerd in de laagopbouw.
Na het succesvol verder mixen voegden we pozzolaan en pigment toe, naar het einde van het mixproces, zodat de binding niet verstoord raakt. Zo kregen we een vezelrijke, doffe, goed verwerkbare mix—precies wat je wilt bij kalkhennep.
Hoe test je het mengsel; doe de bal-kneed-test: kneed een bal en duw er een vinger in; brokkelt het licht? Dan is de vochtbalans goed.
Na dat het mengsel goed bevonden én in bakken naar de bouw gedragen is, begin je met storten. Stort de kalkhennep in lagen van maximaal 20 cm. Het verdichten berust op het principe; compacte randen, en een luchtige kern voor behoud van een goede isolatiewaarde (lambda).
De korte samenvatting:
Randen en rondom hout: stevig verdichten met een panlat voor goede hechting en een strak vlak.
Kern: alleen licht aandrukken; te veel compactie = slechtere isolatie.
Als het nog niet is gedaan, is er een primer nodig: waar kalkhennep moet hechten (houtskelet, aansluitingen, dag-overgangen) eerst een dun kalkpapje aanbrengen.
Tussen daglagen: opnieuw dun voorstrijken voor een betrouwbare laag-op-laag hechting. Dun aanbrengen is key; te dik kan doorschijnen in het eindbeeld.
Kalkhennep mag niet in permanent contact met water staan. Dan valt het uit elkaar en verliest het haar isolatiewaarde. Detailleer daar actief op.
Sokkel: houd voldoende afstand tot maaiveld (richtlijn: 15-30cm, 60 cm is sowieso veilig), ontwerp een capillairbrekende laag en een spatwaterzone.
Bescherming: werk met royale overstekken; waar dat niet kan, kies een dampopen silicaatverf als bescherming tegen UV en slagregen.
Luchtkalk is gevoeliger voor natte omstandigheden dan NHL; stem de keuze af op locatie, geveloriëntatie en onderhoudsstrategie.
Collectief stampen voor het klimaat
Met 15 paar handen en veel tijd voor een bakje koffie omdat het mixen even duurde zetten we twee stapels bekisting met circa 7 stortingen totaal weg in een middag. Dat ging om ongeveer 15 m2. Het is dus een arbeidsintensief proces. En juist daar is er kans op besparing. Bij een groter project kan dat veel arbeidsuren schelen mét een ingespeeld team van vrijwilligers, want training, logistiek en kwaliteitscontrole tellen uiteraard mee. Het aanstampen hoeft niet met brute kracht én kalkhennep is vrij licht (weegt circa 275 kg/m³), dus het is goed hanteerbaar voor niet-bouwers—mooi voor meewerkdagen en community-builds.
Eenmaal gestort start het proces van uitharden. Door carbonatie neemt kalkhennep netto CO₂ op; met luchtkalk pakt de materiaalimpact zelfs netto-negatief uit, afhankelijk van herkomst en brandproces. Het materiaal is dampopen en capillair actief, wat een stabiel en gezond binnenklimaat ondersteunt. Ook de brandwerendheid is hoog; de exacte REI-waarde hangt af van dichtheid en opbouw, dus altijd project-specifiek verifiëren met testrapport of berekening. Maar ga uit van 60 tot zelf 120 minuten brandwerendheid.
Avontuurlijk materiaal voor pioniers
Kalkhennep is langzamerhand technisch volwassen, al wordt er nog gewerkt aan certificeringen voor de Nederlandse bouw. Daarnaast is het een speelveld voor optimalisatie: mix, kleur, details en bouwlogistiek. Bij Woonpioniers koppelen we hands-on ervaring aan ontwerpkwaliteit, zodat biobased en circulair bouwen schaalbaar, betaalbaar en mooi wordt—zonder in te leveren op prestatie.
Nadat er 2 bekistingslagen (van 12 mm ESB, mét tand-groef, tekstopdruk naar buiten) vol gestort zijn komen we op een hoogte van ongeveer 130 tot 140 cm. Dat is het moment om, aan het einde van de workshop, te ontkisten. Wees ook hierin niet te snel; alle schroeven van de bekisting moeten er goed uit zijn om de wand niet onverhoopt te beschadigen. En als de eerste plaat er dan af gaat is het eindelijk tijd om na een dag werken het eindresultaat te bewonderen.
Is je interesse gewekt of broed je al op een plan voor een kalkhennepbouw? Neem gerust contact met ons op: wij helpen dit mooie materiaal graag verder vooruit. Want de toekomst van bouwen begint bij pioniers die durven experimenteren.
